Cuba: geschiedenis 4

Pokerspel om raketten

Na de mislukte invasie worden alle revolutionaire organisaties, ook de Moviemento 26 de Julio, gegroepeerd in de ORI, de Geïntegreerde Revolutionaire Organisaties. Anibal Escalante, voorzitter van de communistische partij, neemt er de leiding van.

Spoedig verschijnen portretten van Lenin en Marx in de straten. Dat duurde tot de 2de Verklaring van Havana waarin Castro de terugkeer aankondigt naar de authenticiteit.
Escalante werd naar Moskou gestuurd. Hij bleef echter actief de kaart van de sovjets spelen en bij zijn terugkeer werd hij enkele jaren nadien veroordeeld en opgesloten. In 1962 bouwen de sovjets in alle discretie lanceerbasissen voor lange afstandsraketten op in Cuba.

Woedende Che
Gedurende enkele dagen zal een spannend en beangstigend pokerspel volgen, maar - zeer tegen de wil van Fidel Castro in - zwicht Nikita Chroestsjow voor John Kennedy. Ook Che was woedend en zei "de Russen zijn even imperialistisch als de Amerikanen, wij zijn hun gijzelaars".
Toen bezegelde hij zijn scheiding met het sovjetregime, en ook een beetje met Fidel. Het zou tot 1993 duren eer ook de laatste Russische militairen Cuba verlieten.

Lyndon B. Johnson stelde het op prijs
In 1966 zou Castro duidelijk stelling nemen voor de revolutionairen tegen de partijcommunisten. Wat hem niet belette alle sovjethulp dankbaar te aanvaarden. Amerika vaardigde immers een economisch embargo uit, zodat in Cuba snel alles de rantsoenbon opging. Tot zelfs rum en sigaren.
In 1965 ondertekenen Castro en de USA een akkoord, waardoor elkeen die het land wil verlaten, naar Florida mag uitwijken. Ongeveer 260.000 Cubanen grijpen die kans tussen dat jaar en april 1973. In 1980 zouden er nog eens 125.000 volgen.

"Voor ons is het marxisme een revolutionaire gedachte, een revolutionaire daad. Iedereen kan zich adelaar noemen, zonder één veer op zijn rug te hebben: precies zo zijn diegenen, die zich communist noemen en niets van een communist hebben".
Fidel Castro, maart 1966

Plots is Che verdwenen
In 1965 is minister van Economie Ernesto Che Guevara plots verdwenen. Niemand weet waar hij zit. Castro neemt zijn portefeuille over. Che wordt overal gezien, in Zuid-Amerika, van Algiers tot Congo.
Op 1 oktober wordt de communistische partij heropgericht en leest Castro de afscheidsbrief van de “Che” voor. Cuba breekt met China en steunt Vietnam in zijn strijd tegen de Amerikaanse bezetter.
In april 1967 wordt de brief van Ernesto Che Guevara gepubliceerd waarin hij zijn nieuwe doelstellingen en activiteiten toelicht: "Crear dos, tres, muchos Vietnam (twee, drie, vele Vietnams creëren).
Che’s theorie was eenvoudig: de yanquis kunnen één Vietnam al nauwelijks aan. Laat ons er dus meerdere scheppen om zo de ruggegraat van het imperialisme te breken.

Een presentje voor zijn verjaardag
Guevara zit in Bolivia. Op 3 november 1966 was hij met een vals Uruguayaans paspoort onder de naam Adolfo Mena via Parijs, Moskou, Praag en Sao Paulo naar Bolivia vertrokken. Onherkenbaar, met een donkere bril en zonder baard. Niemand had hem ooit zo gezien.
"Hoy comienza una nueva etapa", schrijft hij in zijn dagboek. Het avontuur zou slechts elf maanden duren. In de Churo ravijn bij het dorpje La Higuera liepen el Che en zijn zestien companeros als ratten in de val. Als plots zijn M1-karabijn weigert, wordt hij in de kuit geschoten. Het is bijna voorbij.
Che wordt in een dorpsschooltje gevangen gezet, waar hij zijn laatste nacht zal doorbrengen. De volgende dag om tien over één mag Mario Teran, als presentje voor zijn verjaardag, met een Uzi-machinegeweer van Belgische makelij een volle lader leegschieten op el Che.
"Ik aarzelde. Zijn ogen waren zo helder... ", bekende Teran nadien, "maar el Che zei, schiet..., schiet dan toch".

De president zou het waarderen...
Zijn lichaam werd nadien verbrand en de stoffelijke resten werden in een nylonzak begraven. Niemand weet waar. De Bolivianen wilden vermijden dat iemand ooit zijn lichaam zou vinden. Net voor zijn executie had Che nog het bezoek gekregen van Félix Ramos die voor hem had gewerkt op de Nationale Bank. Ramos was Cuba echter ontvlucht om voor de CIA te gaan werken.
Op datzelfde ogenblik krijgt de Boliviaanse president, generaal Rene Barrientos Ortuno een telefoon van Douglas Henderson, de Amerikaanse ambassadeur in La Paz. Hij laat weten dat de Amerikaanse president Lyndon B. Johnson "het op prijs zou stellen als er korte metten gemaakt wordt met de communistische guerillero’s in Bolivia".
De CIA was el Che al op het spoor gekomen in de Zaïrese hoofdstad Kinshasa. In het toen door dictator Mobutu geregeerde land probeerde el Che vergeefs de opstandelingen van Kabila te helpen, die later toch de macht zou grijpen. Cuba stuurde in die periode immers "socialistische missionarissen" uit om elders in de wereld linkse opstandige bewegingen te steunen.
In Bolivia werd hij ook verraden door de KGB, de geheime dienst van de sovjets, die het vertikte de beloofde logistieke steun aan het Boliviaans avontuur ook daadwerkelijk te verstrekken.

Wij zijn een prooi voor de soldaten
Net voor zijn dood noteerde de 39-jarige arts op een blaadje van een Duitse jaarkalender "40 Woche, Sonnabend" nog: "Welk perspectief rest ons nog? Wij kunnen niet meer achteruit, we kunnen niet vooruit. We zijn een prooi voor de soldaten".
Het zal de laatste dagboekaantekening worden van de Argentijn, die Cubaan werd omdat Fidel Castro dat wilde. Dezelfde Castro die hem minister maakte, gouverneur van de Nationale Bank en ambassadeur...
Maar Guevara wilde alleen maar guerillero zijn. En dus gingen ze uit elkaar, Fidel en Ernesto. Als vrienden, maar niet helemaal. De voormalige Sovjetunie had hen uit elkaar gedreven. Castro vertrouwde zijn bondgenoten in het Kremlin bijna blindelings. El Che niet.
Lange tijd liepen er dan ook gissingen na Che’s verdwijning. Geweten was dat hij het oneens was met Fidel over het gevoerde beleid. Was hij geliquideerd ? Of vertoefde hij achter de tralies ?
Op 1 januari 1968 roept Fidel op de Plaza de la Revolucion dat jaar uit tot Ano de Guerillero Heroico, het jaar van de heldhaftige guerillero. ‘El Che” treedt de legende in, ook voor de intellectuelen uit Europa.

"Laten we realistisch zijn, laten we het onmogelijke eisen"
Ernesto Che Guevara

Oppositie droomt verder
Een oppositie tegen Castro heeft er altijd bestaan, maar tegenacties kwamen nooit van de grond. Velen werden opgesloten en wellicht omgebracht. Enkelen vluchtten de bergen in om daar, zoals el lider maximo steun en strijders te vinden, maar de boeren, de campesinos moesten daar niets van weten.
Anderen, onder wie naaste familieleden van Castro, vluchtten naar Florida, maar zij zijn met hun invasiegedachten nooit verder gekomen dan de Varkensbaai.
De oppositie is vandaag vooral gegroepeerd in Cambio Cubano. Heden ten dage is Eloy Gutierrez Menoyo één van de belangrijkste dissidenten. Hij beseft echter dat hervormingen zijn ingezet en zegt over zichzelf:
"ik ben beschaafd genoeg om te weten dat Cuba stap voor stap moet veranderen".
De jonge anti-Castristische generatie wil een zakelijke aanpak, een dialoog. Zij volgt de oudere, wrokkige generatie niet, die blijft dromen van een gewapende revolte. Wat niet belet dat ergens in de Everglades in Florida nog elk weekeind militaire trainingen worden gegeven.
Eén van de rabiate tegenstanders is Jorge Mas Canosa, die in Miami de Cuban American National Foundation leidt. Diens macht en prestige is echter fel getaand sedert de Amerikaanse president Bill Clinton niet meer automatisch het statuut van "politiek vluchteling" verleent aan Cubanen, die illegaal hun land verlaten.
Cuba wordt door de USA aldus gelijkgesteld met alle overige landen en dat kan een belangrijke stap zijn in de richting van betere betrekkingen tussen Washington en La Habana.
In diplomatieke kringen wordt echter gezegd dat alleen een Republikeins president, en niet Clinton dus, die belangrijke stap kan zetten. Hij moet immers sterk genoeg zijn om tegen de anti-Castro lobby op te tornen.

Drugs en kernenergie
Cuba en de USA zijn, gezien hun ligging, overigens tot samenleven en - werken gedoemd. Niet alleen vanwege de migratiepolitiek. Het eiland ligt ook op de transitroute van de cocaïne die uit Zuid-Amerika wordt aangevoerd.
Dit probleem belangt beide landen aan. Ook het leefmilieu schept een verbondenheid. Cuba ligt in Amerika’s voortuin en kent een zware industriële vervuiling, die de kusten van Florida bedreigt.
Het potentiële gebruik van kernenergie is een probleem waarvoor Miami ook zijn hart vasthoudt: Tsjernobyl kan overal liggen. De eerste nucleaire centrale is in aanbouw.

Revolutie van de diplomatie
Langzaam, maar zeker, wrikt Cuba zich de voorbije jaren los uit het internationale isolement. Diplomatieke betrekkingen werden aangeknoopt met het Zuid-Afrika van Nelson Mandela en het Chili van Edouardo Frei. In de aanslepende strijd tussen David en Goliath wekt Cuba als underdog de sympathie op.
Met België bestaan de diplomatieke betrekkingen al jaren, maar dat komt omdat ons land geen regimes erkent, maar alleen landen.
Met de overige Latijns-Amerikaanse landen zijn de relaties nu behoorlijk tot cordiaal. Dat lag vroeger anders, zeker in de periode dat Cuba de spits wou afbijten in het revolutionair internationalisme en héél Zuid-Amerika wou helpen bevrijden van het Amerikaans juk en zijn marionetregeringen.
Dat zorgde voor talloze strubbelingen met ondermeer Venezuela, Colombia en Bolivia, waar commandante Ernesto Che Guevara in oktober 1967 in een hinderlaag vermoord werd.
Alleen met Mexico (dat zelf zijn sociale revolutie al had beleefd en de macht van kerk en Amerikaanse concerns had gebroken) heeft Cuba al die jaren goede betrekkingen gehad en ook met Spanje, tijdens de dictatuur van Francisco Bahamonte Franco: "Spaans bloed kent geen politieke grenzen".
Wie in de jaren zestig op reis moest naar Cuba kon in West-Europa lange tijd vrijwel ook alleen vertrekken vanuit Spanje.

CUBA
Main Page